“Bizim yol”. - 2008. - 22 noyabr. - №221. - S. 13.

Nikah problemləri

Azərbaycanda qeyri-rəsmi nikah bağlayanların sayı niyə artır?

Son vaxtlar ölkədə boşanmaların sayı artıb. Dövlət Statistika Komitəsinin yaydığı məlumata görə, 2008-ci ilin birinci yarısında Azərbaycanda 33,4 min nikah və 3,9 min boşanma qeydə alınıb.

İndi dünyanın bir çox ölkələrində ailə həyatı quranların heç də hamısı rəsmi dövlət nikahına girmirlər. Qərb ölkələrində ilkin nikahlar rəsmiləşdirilsə də, qısa müddətdən sonra onların çoxu pozulur. Və qeyri-rəsmi nikahla yaşayanların sayı artır.

Müsəlman ölkələrində isə fərqli ənənələr mövcuddur. Buradakı qaydalara görə nikahsız yaşamaq doğru sayılmır. Amma rəsmi nikaha girmədən də ailə qurmaq, birgəyaşayış mümkündür.

Artıq Azərbaycanda da VVAQ-da qeydiyyatdan keçməyən ailələrin sayı artmaqdadır. Bunun bir səbəbini son illər ölkədə artan dini qrupların təsiri ilə də izah etmək olar.

Sovet dövründə vətəndaşların mütləq əksəriyyəti VVAQ qeydiyyatında durmaqla kifayətlənirdi, çünki qanunlar qeyri rəsmi nikah bağlamağı qadağan edirdi. Amma indi əksər azərbaycanlı ailələr rəsmi nikahla bərabər kəbin kəsdirməyi vacib sayırlar. Bundan başqa çoxarvadlığa stimul verən siğə etdirmək də geniş yayılmağa başlayıb. Bunun üçün məscidlərə getmək və mollalara müraciət etmək kifayətdir.

Son dövrlərdə Azərbaycanda da belə ailələrin sayı artıb. Dəqiq statistika yoxdur. Yalnız ölkədə əhalinin siyahıya alınması zamanı təxmini rəqəm əldə etmək olar (əgər qeyri-rəsmi nikahda olanların özləri bunu etiraf etsə).

Qeyri-rəsmi nikahlar cəmiyyətin inkişafında və insan həyatında olduqca ciddi problemlərə yol açır. Məsələn, belə nikahlardan törəyən uşaqların dövlət qeydiyyatına alınmasında, müavinətlərin ödənilməsində, doğum şəhadətnaməsi və digər sənədləşdirmələrin aparılmasında ciddi əngəllər üzə çıxır.

Problem nədən qaynaqlanır? Bir çox vətəndaşlar dövlət nikahını niyə vacib saymırlar?

Şübhəsiz ki, burada əhalinin maarifləndirilməsinin aşağı səviyyədə olması üzə çıxır. Əgər bu məsələ ilə bağlı dövlət, ictimai təşkilatlar tərəfindən mütəmadi maarifləndirmə işi aparılarsa, vətəndaş sonradan problemlə baş-başa qalmaz.

Statistika göstərir ki, boşanmaların əksəriyyəti rəsmi nikah bağlamayan ailələrə təsadüf edir. Artıq Azərbaycanda boşanma hallarının sayı xarici Qərb ölkələrindəki analoji halların sayına yaxınlaşır. Dövlət Statistika Komitəsinin yaydığı məlumata görə, 2008-ci ilin birinci yarısında Azərbaycanda 33,4 min nikah və 3,9 min boşanma qeydə alınıb.

Lakin Azərbaycandakı boşanmaların "prosedur"ları xarici dövlətlərdəki kimi sivil və qanunlara uyğun deyil. Bunun bir çox səbəbləri var. Səbəblərdən biri də ailə qurarkən tərəflərin nikah müqaviləsi bağlamağa üstünlük verməməsidir. Bəzi hallarda valideynlər heç bir rəsmiləşdirmə olmadan qızı verirlər. Oğlan tərəfi hüquqi proseduru həyata keçirəcəklərini desə də, sonradan lazım olan hüquqi addımları atmaqdan yayınır. Belə olan halda oğlan ailə qurduğu xanımı öz mənzilinə (evinə) qeydiyyata da saldırmır. Bu məsələnin də hüquqi müstəvidə həlli vacibdir. Belə ki, ailə quran hər kəs Azərbaycan respublikasının qanunlarına əsasən - istəklərindən asılı olaraq - nikah müqaviləsi bağlaya bilər. Lakin ölkədə ya nadanlıqdan, ya da təcrübəsizlikdən gənclərimiz bu addımı atmırlar. Nəticədə, boşanma zamanı tərəflərin hər biri üçün ciddi problemlər yaranır. Amma nikah müqaviləsi bağlanarsa, sonda hər kəsin hüquqlarını qorumaq çətin olmaz. Məsələn, qızın gətirdiyi cehizi və ya digər əşyaları oğlan evi dağıda bilər, amma çox vaxt sonradan bunu sübut etmək mümkün olmur. Lakin nikah müqaviləsi bağlanarsa, oğlanın və qızın ayrılıqda nəyi olduğu, sonra birgə qazancda nələrin əldə edildiyi məlum olar. Boşanmalara iqtisadi proseslər də öz təsirini göstərir. Amma burada daha çox, ailə zorakılığı, müasir cəmiyyət uyğunlaşma meylləri üstünlük təşkil edir.

Rəsmi statistika yalnız rəsmi nikahda olanları özündə əks etdirir.

Mövzu ilə bağlı fakta müraciət edək. Şəhla Məmmədova adlı xanım artıq iki ildir ailə həyatı qurmağına baxmayaraq, nikahını rəsmiləşdirməyib. Həyat yoldaşı ilə molla nikahında yaşayan bu xanım deyir: "Mən ailə qurduqdan sonra yoldaşımla Bakıya köçmüşük. Artıq üç ildir bir yerdəyik. Əslində zənnimcə bu pis adət deyil. Sadəcə son zamanlar övladımızı xəstəxanaya aparanda şəhadətnamə istəyirlər. Biz isə onu hələ almamışıq. Deyilənə görə bunun üçün mütləq rəsmi dövlət orqanında qeydiyyat lazımdı. Yoldaşımın isə işi ağır olduğundan vaxt tapıb bunu edə bilmirik. Yəqin ki, yaxın vaxtlarda nikahımız rəsmiləşər".

Mövzu ilə bağlı ekspert nə deyir? Ailə İşləri üzrə Məhkəmə Məsləhətçisi kimi fəaliyyət göstərmiş İsa Əliyev suallarımızı cavablandırıb.

Ekspert deyir ki, molla nikahı sadəcə birgə yaşayış üçün formal sənət hesab olunur. "Bundan yararlanan insanlar, sadəcə özlərini aldatmış olurlar. Həm də belə insanlar üçün bəzi dövlət qanunları ziddir. Onlara şəxsiyyət vəsiqəsi, uşaqlar üçün şəhadətnamə, yaşayış yerindən arayış, şəxsi mülkiyyətlər üçün sənəd almaq problemli olur. Həm də bu cür ailələrin xanımlarının birgə ev haqqında heç bir hüququ olmur. Onların yoldaşları ilə ümumi heç bir avadanlığı qeydə alınmır". Bəs dində bu məsələ öz əksini necə tapıb?

Ekspert deyir ki, əslində din üçün bu ziddir. "Ailə quran hər bir kişi və xanım öz münasibətlərini tələb olunan dövlət orqanında təsdiq etdirməlidir. Düzdür, bu hamının şəxsi işi olsa da, boşanmaların artma sürəti ölkənin gələcəyinə də pis təsir göstərir".

Bəs niyə bir çox kişilər bilərəkdən molla nikahına üstünlük verir? İsa Əliyev deyir ki, ola bilsin molla nikahı evin xanımını və bəzən uşaqların hüququnu məhdudlaşdırdığına görə belə addım atılır".

Bəs qeyri-rəsmi nikahlar uşaqlara, onların psixologiyasına, ailədə davranışına və ümumiyyətlə, gələcəkdə hansı problemlərə yol aça bilər? Ekspertin sözlərinə görə, ən böyük problem ailələrin dağılması ola bilər. Digər tərəfdən uşaqlar böyüdükcə, molla kəbini haqda informasiyaları məktəbdən, televiziyadan və başqa məlumat yerlərindən aldıqca, onlarda hətta qorxu hiss yaranır ki, ataları evi tərk etsə və ya onları qovsa nə baş verəcək. Bu da psixologiyanın pozulmasına səbəb ola bilər. Digər tərəfdən molla nikahı yolu ilə qurulmuş ailə gələcək birgə həyata təminat vermir. Rəsmi nikah isə hörmət, inam, məhəbbət, təminat deməkdir".

Səbinə