“Paritet”.-2008.-30-31 oktyabr.- №111.-S.6

Milli bazarda rəqabət qabiliyyətini artıra bilərik

Azərbaycan Ümumdünya Ticarət Təşkilatında söz sahibi ola bilər

Azərbaycan Ümumdünya Ticarət Təşkilatına (UTT) üzv olmaq ərəfəsindədir. Bunun üçün də hökumət tərəfindən bu istiqamətdə müəyyən tədbirlər həyata keçirilir. Dünya maliyyə bazarındakı böhranların xammal bazarına keçməsi bir daha onu göstərdi ki, periferik ölkələrində vəziyyət o qədər də ürəkaçan deyil. Azərbaycan bu məsuliyyəti dərk edərək ilk növbədə qeyri-neft sektoru istiqamətində təşəbbüsləri daha da genişləndirir. Özümüz də müəyyən istiqamətlərdə çalışmalıyıq ki, rəqabət qabiliyyətimizi artırmağa yönələn fəaliyyətləri gücləndirək.

Bəzi yerli iqtisadçı ekspertlər hesab edir ki, Azərbaycan çoxdan ÜTT-yə üzv olmalıydı. Çünki vaxtında üzv olanların üzvlük xərclərilə indiki üzvlük xərcləri arasında böyük fərq var. Bir neçə il bundan əvvəl ÜTT-nin şərtləri o qədər də sərt deyildi. Amma indi kifayət qədər tələblər sərtləşib, təşkilata üzv olmaq "xərcləri" də artıb.

İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzinin (İTM) rəhbəri Qubad İbadoğlunun sözlərinə görə, itirilmiş imkanları yalnız milli iqtisadiyyatın gücləndirilməsi və qeyri-neft sektorunun inkişafı hesabına bərpa edə bilərik. ÜTT-yə üzv olanda Azərbaycanın qazandıqları ilə yanaşı, itkilərinin də olacağını deyən Q. İbadoğlu hesab edir ki, bu prosesdə birmənalı şəkildə yalnız qazanclar əldə ediləcək: "Təşkilatın ən böyük qazancı o olacaq ki, biz dünyanın müxtəlif ölkələrinin bazarlarına sərbəst çıxış imkanları əldə edəcəyik". Onun sözlərinə görə, burada Ermənistan istisna olmaqla, heç bir tranzit və ticarət diskriminasiyası olmayacaq: "Son nəticədə Azərbaycanın sərbəst ticarət rejiminin formalaşdırılması, ixracatçıların insan haqlarının, ticarət - investisiya müstəvisində sərbəst hərəkət imkanlarının yaradılması Azərbaycanın öz potensialını daha da inkişaf etdirməsinə gətirib çıxaracaq".

ÜTT-yə üzv olmaqla ticarət mübahisələrinin

ədalətli həllinə nail olunacaq

Ekspertin qənaətincə, Azərbaycan inkişaf etdikcə dünyaya daha çox inteqrasiya olma imkanları qazanacaq: "Bunun müsbət və mənfi tərəfləri var. Çünki bu gün mövcud olan dünya səviyyəsindəki böhran da göstərdi ki, dünya iqtisadiyyatı ilə inteqrasiya olunmuş ölkələrin iqtisadiyyatında müəyyən dərəcədə ciddi problemlər yaranır". Q. İbadoğlu hesab edir ki, ticarət müstəvisində inteqrasiyanın Azərbaycana müəyyən mənada əhəmiyyəti olacaq.

İqtisadçının sözlərinə görə, ÜTT-yə üzv olmaqla geniş məkanda informasiyaya çıxış imkanlarına da nail olmaq olar: "ÜTT-nin köməyilə biz ticarət mübahisələrinin ədalətli həllinə nail ola bilərik. Eyni zamanda, ÜTT-yə üzv olan bütün dövlətlərin bazarına təminatlı çıxış imkanları əldə edərik. Ticarət danışıqlarında çoxtərəfli, ikitərəfli və bərabər hüquqlu bir dövlət olaraq iştirak edərik, xüsusilə də dünya ticarət siyasətinə təsir imkanları qazanarıq".

ÜTT-yə üzv olmaqla milli bazarda rəqabət qabiliyyətini artıra biləcəyimizi deyən Q. İbadoğlu bildirdi ki, bununla da istehlakçılar daha ucuz və keyfiyyətli mallara çıxış imkanları əldə edə bilərlər: "Tariflərin aşağı düşməsi xammal materiallarının, yarımfabrikatların və digər məhsulların ucuzlaşmasına gətirib çıxara bilər".

Bu istiqamətdə müəyyən qazancların əldə olunacağını deyən ekspert belə hesab edir ki, bu prosesdən cəmiyyət özü də qazana biləcək: "Ən azı milli qanunvericiliyi beynəlxalq qanunvericiliyə uyğunlaşdırmaq istiqamətində, xüsusən də bu sferada daha proqressiv ölkələrin standartlarının tətbiqi imkanlarını əldə edə bilərik".

Q. İbadoğlunun qənaətincə, bu proses Azərbaycanın xarici ticarətdə investisiya əməkdaşlığını stimullaşdıra bilər: "Ölkəyə inam artacaq. Xarici investorlar tərəfindən investisiya və kreditin cəlb edilməsi riski azala bilər. Eyni zamanda bütün bunların xarici ticarət proseduralarının sadələşdirilməsinə, idxal-ixrac əməliyyatlarının, hesabatlarının beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılmasına, şəffaflaşdırılmasına, süni bürokratik əngəllərin azalmasına, gizli ticarət dövriyyəsinin və korrupsiyanın həddinin aşağı düşməsinə gətirib çıxara bilər".

İstehlakçıların seçim hüququ artacaq

Azad İstehlakçılar Birliyinin (AİB) sədri Eyyub Hüseynov isə Azərbaycanın ÜTT-yə səbrlə, gecikmə ilə daxil olmasının tərəfdarıdır. Azərbaycanın sözügedən təşkilata üzv olmağa hələ hazır olmadığını deyən E. Hüseynovun sözlərinə görə, qonşu Gürcüstan və Ermənistan qısa müddətə təşkilata daxil oldular: "Lakin ÜTT onların istehlak bazarına demək olar ki, heç bir şey vermədi".

Məsələyə yalnız istehlakçı hüquqları müstəvisində yanaşan Birliyin sədri hesab edir ki, Azərbaycanın ÜTT-yə üzv olması istehlakçıların seçim hüququnu artıracaq: "Yəni, bazarda külli miqdarda mal olacaq və istehlakçı bu istiqamətdə əziyyət çəkməyəcək. Bu prosesdə istehlakçının seçim hüququ ilə yanaşı, malların təhlükəsizliyi, mallar haqqında informasiya almaq və digər çoxsaylı beynəlxalq hüquqlar da mühüm rol oynayacaq".

ÜTT-nin istehlakçı siyasətinin olmadığını deyən E. Hüseynov buna təəssüf etdi: "Təsadüfi deyil ki, Çin dövləti 4 ildən çoxdur ki, ÜTT-nin üzvüdür. Lakin bütün dünya bazarını öz saxta malları ilə çirkləndirməklə məşğuldur. Dəfələrlə bu fikirləri ÜTT-nin, Çinin nümayəndələri yanında, səfirliklərdə demişəm, o cümlədən Amerika Ticarət Palatasında bu məsələləri səsləndirmişəm". Ekspert hesab edir ki, ÜTT-nin istehlakçı siyasəti formalaşmalıdır.

E. Hüseynov həmçinin bildirdi ki, ÜTT-nin əhaliyə məlum olmayan çox ciddi mənfi cəhətlərindən biri üzv olan ölkələrin kənd təsərrüfatında subsidiyalara kvotaların qoyulmasıdır: "Yəni əgər hər hansı bir ölkə ÜTT-yə daxil olarsa, ondan sonra o ölkə öz kənd təsərrüfatını inkişaf etdirmək üçün sonuncu ildə kənd təsərrüfatından gələn gəlirin 10 faizi qədər subsidiya qoya bilər. Artıq qoya bilməz. Hətta ölkə nə qədər varlı olsa belə" Ekspert ÜTT-ni qlobal iqtisadi oyuna bənzədir: "Burada udan və uduzan ölkələr var. Udan ölkələr o ölkələrdir ki, onların iqtisadiyyatı güclü inkişaf edib, onlar özlərinə təzə bazarlar axtarırlar. Lakin zəif ölkələr yalnız idxalçı ölkəyə çevrilir".

E. Hüseynov başqa mal nişanı ilə istehsal olunmuş təhlükəli məhsullara qarşı ÜTT-nin heç bir siyasətinin olmadığını da qeyd etdi: "ÜTT ginetik motifikasiya olunmuş (GMO) ərzaq məhsullarının yayılmasının tərəfdarıdır. Keçən ay Amerikadakı görüşlərimdə Amerika Ticarət Nazirliyində GMO mallarının bəzi ölkələrdə tanınmamasına intellektual mülkiyyət barədə hüququn pozulması kimi şərh etdilər.

Azərbaycan inkişaf edən ölkədir. Azərbaycanda GMO malları satılmamalıdır. Baxmayaraq ki, cari il 13 iyunda ÜTT-nin təzyiqi nəticəsində "Ekoloji kənd təsərrüfatı haqqında" qanunun qəbulu ilə Azərbaycanda GMO mallarının satışına yaşıl işıq yandırıldı".

E. Hüseynov onu bildirdi ki, Azərbaycanın ÜTT-yə üzv olması prosesi mal seçimi hüququnu gücləndirəcək, bazarı liberallaşdıracaq, eyni zamanda gömrükdə müəyyən korrupsiyanın qarşısını alacaq.

Qeyd edək ki, cari ilin dekabr ayında Cenevrə şəhərində ÜTT Katibliyində Azərbaycan üzrə yaradılmış İşçi Qrupun 6-cı iclasının və ikitərəfli danışıqların növbəti raundu keçiriləcək. İclasda müzakirə ediləcək sənədlər, o cümlədən tarif və xidmətlər üzrə təkliflər, ÜTT üzvlərinin suallarına cavablar və s. sənədlər artıq hazırlanaraq təşkilatın katibliyinə təqdim olunub. İşçi Qrupun 6-cı iclasında ortaq məxrəc tapılsa, 2009-cu ildə Azərbaycanın ÜTT-yə üzvlüyü gerçəkləşə bilər.

P. S: Yazı İİN-nin "Azərbaycan və

Ümumdünya Ticarət Təşkilatı"

mövzusunda keçirdiyi müsabiqəyə

təqdim olunur.